کتاب کلیات اشعار ترکی حکیم ملامحمد فضولی

کیمسه ده رخسارینا، طاقت نظاره یخ،

عاشقی اولدوردو شوق، بیر نظره چاره یخ!

باغری بوتونلر بنا طعنه ائده ر لر مدام،

حالیمی شرح ائتمه گه، بیر جگری پاره یوخ!

ییغدی منیم باشیما دهر غمین، نئیله سین،

بادیه ی عشقده، بن گیبی آواره یخ

دهرده همتا سنا، وار یئری یوخ دئسم،

وار گوزل چوخ، ولی، سن گیبی خونخواره یخ!

گوزده گزیب چیزگینیر قطره ی اشکیم مدام،

قطره ی اشکیم گیبی، چرخده سیاره یخ.

چاک گوروب کوکسومو قیلما علاجیم طبیب،

ضایع اولور مرهمین، بنده یستر یاره یوخ،

زارلیغیم عشقدن وار فضولی، ولی،

اول مه بی مهردن ، رحم بن زاره یوخ!

کتاب « کلیات اشعار ترکی حکیم ملا محمد فضولی» به مقدمه، تصحیح و تحشیه دکتر حسیم محمدزاده ضدیق توسط نشراخترمنتشر شده است.
مولانا حکیم ملا محمد فضولی، معروفترین شاعر سده‎ی دهم هجری نه تنها در تاریخ ادبیات ترکی آذربایجانی بلکه در تمامت ادبیات ترکی جایگاه والا دارد. او فرزند مفتی معروف حلّه نامبردار به «ملا سلیمان» است. زندگی گزاران در تراجم احوال ازو به عزت یاد می‎کنند و به عشیره‎ی «بیات»های آذربایجان از عشایر 24 گانه اوغوزان یا ترکان غز منسوب می‎دارند. خود در آغاز «حدیقة السّعدا» نیز خویشتن را «ترکی زبان»می‎نامد و از زبان ترکی به عنوان زبان اصلی و مادری خود نام می‎برد.
وی در دوران کودکی، تحصیلات خویش را با تحصیل مقدمات عربی و ادب ترکی و فارسی پیش پدر خود آغاز کرده، سپس به تصریح خویش سال‎های جوانی در نجف اشرف در جوار تربت پاک علی بن ابی‎طالب علیه السلام به خدمت و تحصیل معارف ادامه داده است. در منابع اسلامی، «مولانا، سلطان الشعرا، شیخ الادبا، افضل الفضلا، حکیم ملا محمد بن سلیمان البیاتی البغدادی الملقب بالفضولی» نامیده شده است.
فضولی مذهب شیعه داشت و کلیه‎ی علوم عقلی و نقلی رایج زمان خویش را بخوبی آموخته بود و در اغلب زمینه‎های دانش بشری قلم زده است. استعداد شاعری را در خود احسان الهی می‎شمارد و در مقدمه‎ی دیوان ترکی می‎گوید: «علمسیز شعر اساسی یۏخ دیوار اۏلور و اساس سیز دیوار غایتده بی اعتبار اۏلور».
وی در سه زبان ترکی، عربی و فارسی شاهکارهای اندیشگی چندی بر جای گذاشته است که برجسته‎ترین آن‎ها «دیوان اشعار ترکی» وی است. مجموعه‎ی حاضر تدوینی از «دیوان اشعار ترکی» وی (غیر از مثنوی‎ها) است که تقدیم عاشقان و علاقه‎مندان حضرتش می‎شود.
این متن تاکنون یازده بار چاپ شده و مورد استفاده قرار گرفته است. این متن نسبت به چاپ های مذکور چند امتیاز دارد که توجه به آن ها اهمیت دارد.
نخست این که سهوها و خطاهای موجود در چاپ های فوق _ تا آنجا که در این چند سال به آنها پی برده شده _ اصلاح شده است.
دوم آن که مولف تعداد یکصد و شصت و چهار غزل از میان مجموعه غزل هایی که از سوی پنج تن از معروف ترین غزل سرایان جمهوری آذربایجان از دیوان فارسی وی به ترکی ترجمه شده است، برگزیده و با دادن نشانی و شماره ی صفحه ی آنها در متن چاپ علمی دیوان فارسی فضولی، در این متن نقل کرده است. این تعداد غزل های ترجمه شده پیش از این نیزبه طور مستقل در کتابی به عنوان «غزل لر» منتشر شده است. ترجمه هایی که برگزیده شده، از نظر برگردان های منظوم بسیار لطیف، ماهرانه و زیبا هستند که مولف ویژگی های آن را در پیشگفتار ترکی توضیح داده است.
سوم اینکه این بار، متن منطبق بر جدول آسان خوانی متون ترکی آماده شده است.
چهارم آن که متن با نسخه ی خطی نویافته ای که آن را آقایان حاج ولی محمد خوجه و آنادردی عنصری از گنبد قابوس برای دکتر محمدزاده صدیق ارسال کرده اند، مقابله شده و مولف بعضی سهوها را با استفاده از این نسخه اصلاح کرده است.
پنجم آن که نویسنده، متن چاپی انتشارات «لیدر» در باکو را نیز به دست آورده و از آن هم کم و پیش بهره برده است.